Қордың тәуекелдерді басқару жүйесі Қор-
Қордың тәуекелдерді басқарудың корпоративтік
дың атқарушы органдары мен басқару ор-
жүйесінің (одан әрі - ТБКЖ) үздіксіз, жалғасты жұ-
гандарын тәуекелдер туралы ақпараттармен,
мысы төмендегі сызбада көрсетілген.
КОМПАНИЯ
оларды минимизациялау жөніндегі шешім-
ТӘУЕКЕЛДЕРІН
дермен дер кезінде құлақтандыруды қамта-
масыз ететін процестер мен процедуралар-
БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ
дың жүйесінен тұрады.
■ ұйымдастыру
құрылымы
Қордың тәуекелдерді басқару процесінің
■ қызмет принциптері
негізгі элементі оның ұйымның ерекшелігіне,
■ тәуекелдің
негізгі қызмет принциптеріне, бизнес-про-
иелері
цестер мен әр қызметшінің тәуекелдерді
басқару процесіне тартылуын интеграция-
лау болып табылады.
ТӘУЕКЕЛДЕРДІ
ТӘУЕКЕЛГЕ
ИДЕНТИФИКАЦИЯЛАУ
«алаңдаушылық»
ТӘУЕКЕЛДЕРДІ
жағдайының
басқару -
қалыптасуы
■ тәуекелдерді
үздіксіз
- компания
анықтау
менеджментінің
процесс
■ тәуекелдерді
міндеті
іріктеу
ТӘУЕКЕЛДЕРГЕ
ТӘУЕКЕЛДЕРДІ
ТҰРАҚТЫ БАҚЫЛАУ
ТАЛДАУ
ЖАСАУ
ЖӘНЕ БАҒАЛАУ
■ тәуекелдердің
мониторингі
■ тәуекелдерден
■ тәуекелдерге
келетін шығын
ТӘУЕКЕЛДЕР
көңіл бөлу
■ тәуекелдерді
■ тәуекелдерді
туралы
іске асыру
басқару тиімділігінің
ақпарат
бағалануы
мүмкіндігі
алмасу
ТӘУЕКЕЛДЕРДІ
ТӘУЕКЕЛДЕРДІ
БАСҚАРУ
ЖӨНІНДЕГІ
БАСҚАРУДЫҢ
ІС-ШАРАЛАР
ТӘСІЛДЕРІ
ӘЗІРЛЕУ
■ тәуекелді азайту
■ тәуекелдерді
■ тәуекелді қабылдау
басқару жөніндегі
■ тәуекелді тапсыру
шараларды жоспарлау
■ тәуекелден
■ тәуекел иелерін
бас тарту
белгілеу
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕП 2018
Қазіргі кезде ТБКЖ құрылымы тәуекелдерді
2018 жылы тәуекелді басқару жүйесі «БЖК
ративтік эмитенттерді қашықтықтан талдау
басқарудың мынадай төрт деңгейі түрінде:
2020»-ның ШОК жобаларына кепілдік беру
пайдаланылды.
Директорлар кеңесі, Басқарма, Тәуекел-ме-
бойынша несиелік тәуекелдердің кешенді
неджменті департаменті, құрылымдық
талдауын жүзеге асыруға бағытталды. Қор
Лимиттеу әдістемесінің қолданылуы
бөлімшелер (тәуекелдердің иелері).
бағдарламаларды жүзеге асырудың маңыз-
Тәуекел-менеджменті
департаментінің
дылығын ескеріп, жыл сайын жобалық тәу-
қаржылық тәуекелдерді басқарудың тех-
Тәуекелдерді анықтау және бағалау анағұр-
екелдерді бағалаудың әдістемелерін жетіл-
никалық базаларын және әдістемелерін
лым «әлсіз» тұстарды анықтауға қажетті ба-
діреді, ол несие тәуекелдерін бастапқы
жетілдіру жөніндегі әрекеттері арқасында
залық негіздемелерді жүзеге асыру жолының
кезде азайтуға мүмкіндік береді.
мүмкін болды.
көлемі мен ағымдағы тәуекелдер жөніндегі
жалпы түсінікті қалыптастыруға бағытталған.
Кепілдік беру немесе олардан бас тарту
Қорда тәуекелдерді басқару жүйесі енгізіл-
Аталған процесс тәуекелдерді басқарудың
туралы шешім қабылданған жағдайда Қор
геннен бастап тәуекелдерді басқару жөнін-
қолданыстағы тәсілдері мен процедурала-
несие тәуекелдерін бағалаудың өз кешен-
дегі құжаттардың әдістемелік базасы ен-
рын бағалауға мүмкіндік береді.
ді әдістемесінің нәтижелерін пайдалана-
гізілді. Атап айтқанда, орталықтандырылған
ды. Мұндай әдістеме жобаның қаржылық
шаралар арқасында «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ
Тәуекелдерді басқару жағымсыз әсерлерді
көрсеткіштеріне жағымсыз әсер етіп, тәуе-
сыртқы кеңесші PWC-мен бірлесіп, тәуе-
және ықтимал шығындарды азайтуға неме-
келдердің өзара байланысты факторларын
келдерді басқару жүйесін енгізді, ол ішінде
се Қордың қызметіне төнген қатерге бай-
жан-жақты талдауға және соған сәйкес Қор-
тәуекелдердің барлық жеке түрлерін (не-
ланысты шығынға ұрынған жағдайда оның
дың берілген кепілдіктер портфелі бойын-
сие, нарықтық, операциялық тәуекелдер,
орынын толтыруға мүмкіндік беретін іс-ша-
ша несие тәуекелдері деңгейін арттыруға
бизнес-тәуекелдер, жылжымайтын мүлік
ралар әзірлеу және оларды іске асыру үрдісі
әсер етуі мүмкін.
тәуекелі) басқару мен бағалау, қалыпты
болып табылады.
және күйзелісті жағдайлар ескеріліп, тәу-
2018 жылы дәстүрге сәйкес қаржылық тәу-
екелдердің жиынтық көлемін анықтау, ішкі
2018 ж. Қорда KPMG компаниясы өткізген
екелдерді басқару барысында мынадай үш
капиталдың жеткіліктілігінің есебі және
тәуекелдерді басқарудың
(тәуекелдерге
тәуекел аймағы анықталды: ЕДБ-дағы шарт-
тәуекел-тәбетін қалыптастыру (капиталдың,
бақылау жүргізудің тәсілдері мен басқару
ты несиелер, құнды қағаздар портфелі мен
кірістің және өтімділіктің жеткіліктілігі) бар
әдістерін қоса алғанда) Корпоративтік жүй-
ЕДБ-дағы уақытша еркін қаржы. Оларды
банктік бақылау жөніндегі Базель коми-
есінің тиімділігін бағалау жөніндегі есеп
азайту үшін банк-контрагенттермен активті
тетінің талаптарына сай алдыңғы қатарлы
бекітіліп, оның қорытындысы бойынша тү-
операцияларды лимиттеу әдістемесі, ЕДБ,
халықаралық тәжірибеге сәйкес жасалды.
зету іс-шараларының жоспары құрылды.
ЛК-дағы несие тәуекелдерін және корпо-
Қор Басқармасы Тәуекелдерді басқару сая-
КОМПОНЕНТТЕР БОЙЫНША ТБЖ ТИІМДІЛІГІНІН БАҒАЛАУЫ
сатына сәйкес, тоқсан сайын Директорлар
кеңесіне негізгі тәуекелдердің сипатымен
және талдауымен, тәуекелдер жөніндегі
Процестерді
лимиттердің сақталуы туралы ақпаратпен,
83%
ұйымдастыру
сондай-ақ жоспарларды және негізгі тәуе-
ТИІМДІЛІКТІҢ
келдерді азайту жөніндегі бағдарламалар-
Тәуекелдерді
ҚОРЫТЫНДЫ
76%
ды жүзеге асыру туралы ақпаратпен қоса
анықтау
БАЛЫ
тұғырнамалық негізде Тәуекелдер жөнінде
есеп береді.
Тәуекелдерді
66%
бағалау
2018 жылы операциялық тәуекелдерді
Тәуекелдерді
78%
басқару жөніндегі жұмыстар жалғасын тап-
83%
басқару
ты. Тәуекелдер, тәуекелдер регистрі ба-
засын автоматтандыру жөніндегі шаралар
жүргізілді. Осы бағыттағы жұмысқа Қордың
Мониторинг
82%
барлық құрылымдық бөлімшелері тартылып,
0%
20%
40%
60%
80%
100%
құжаттардың кешенді жиынтығы бекітілді,
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕП 2018
оның ішінде: тәуекелдердің регистрі мен
Корпоративтік деңгейдегі тәуекелдер ре-
Барлық тәуекелдер бойынша оларды азай-
картасы, тәуекелдерді басқару жөніндегі
гистрі мен Қордың тәуекелдер картасы
ту жөніндегі мынадай шаралардың/бақылау
шаралардың жоспарлары жаңартылды.
тәуекелдердің мынадай топтарына жата-
әрекеттерінің жоспары бекітілген:
тын тәуекелдерден тұрады: стратегиялық,
1) тәуекелдердің негізгі индикаторы (ТНИ)
Барлық талданған және бағаланған тәуе-
қаржылық
(несиелік, нарықтық, өтімділік
бекітілді;
келдер Тәуекелдер картасына түсіріледі.
тәуекелдері), құқықтық және операциялық.
2) жүзеге асырылған және ықтимал тәуе-
Тәуекелдер картасы әр тәуекелдің (басқа
«Қызыл» аймаққа түскен тәуекелдер Қор
келдер базасының тұрақты бақылауда болу
тәуекелдермен салыстырмалы түрде)
қызметіне барынша зиян келтіреді, «сары»
тәжірибесі енгізілді;
маңызын бағалауға, сондай-ақ зардапты
аймаққа түскендері тәуекелдердің қалыпты
3) Қор қызметін үзіліссіз басқару жүйесі ая-
тәуекелдерді анықтауға мүмкіндік береді
деңгейін көрсетеді, «жасыл» аймаққа түскен
сында Қордың қызметін қалпына келтірудің,
және оларды басқару жөнінде шаралар
тәуекелдер қауіптің барынша аздығын біл-
Қорды дағдарысты жағдайда басқарудың
белгілеуді талап етеді.
діреді.
жоспары жасалынды.
Алматы облысы, «Алматы желдеткіш зауыты» ЖШС.
Ауа баптағыштарын, желдеткіштерді өндіру жобасы. Компания «Даму Өңірлер - III» бағдарламасы бойынша,
сондай-ақ «БЖК-2020» аясында субсидиялау және кепілдік беру құралдары бойынша қолдауға ие болды.
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕП 2018
Ақмола облысы, «Samhat» аяқ киім
фабрикасы» ЖШС. Аяқ киім өндіру
жобасы. Компания «БЖК-2020» аясында
кепілдік беру және субсидиялау
құралдары бойынша қолдауға ие болды.
Қарағанды облысы,
«Eurasia Building» ЖШС.
Көп пәтерлі тұрғын үйлер салу жобасы.
Компания «Нұрлы жер» мемлекеттік
тұрғын үй құрылысы бағдарламасы
бойынша субсидияланады.
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕП 2018
НЕГІЗГІ ТӘУЕКЕЛДЕР
Қорда негізгі тәуекелдер мынадай катего-
толқуына және пайыздық мөлшерлеме-
тәуекел де (стратегиялық және репутацияны
рияларға бөлінеді:
лердің теңестірілмеген құрылымына бай-
жоғалту тәуекелінсіз) бар сыртқы оқиғаларға
a. Қор контрагенттерінің несие тәуекелі -
ланысты туындаған шығындардың ықти-
байланысты шығынға ұшырататын тәуекел.
ЕДБ, МҚҰ мен ЛК-ға орналастырылған
малдылығы.
d. Құқықтық тәуекел
- заң, норма-
қаржыға байланысты олардың Қор алдын-
c. Операциялық тәуекел - ішкі процестердің,
тивтік-құқықтық актілер, келісімдер, қа-
дағы міндеттемелерін орындамауынан
персоналдың әрекетінің, жүйенің функция-
былданған тәжірибе немесе этикалық нор-
болған тәуекелдер түрінде.
сының қателігінен немесе кері жұмыстары-
ма талаптарының бұрмалануынан немесе
b. Қаржылық тәуекел - валюта бағамының
ның нәтижесінде, сондай-ақ ішінде құқықтық
сақталмауынан туындаған ықтимал тәуекел.
ІШКІ БАҚЫЛАУ ЖҮЙЕСІ
Ішкі бақылау жүйесі корпоративтік басқа-
Тәуекелдерді және ішкі бақылау жүйесін-
ру жүйесінің бөлінбес бөлшегі және биз-
дегі кемшіліктерді анықтау мақсатында
ІШКІ
нес-процестің тиімділігін қамтамасыз
анықталған
кемшіліктерді/ескертулерді
БАҚЫЛАУ
ететін маңызды элемент болып табылады.
жою және Қордағы ішкі бақылауды жетіл-
діру жөніндегі кешенді шаралар қабылда-
ЖҮЙЕСІН ТӘУЕЛСІЗ
Қор ішкі бақылаудың ағымдағы жүйесін
нады. Тәуекелдер-менеджменті департа-
БАҒАЛАУДЫҢ
жетілдіру мақсатында мынадай шаралар
менті жүйелі негізде мынадай іс-шаралар
ҚОРЫТЫНДЫ ҰПАЙЫ
өткізеді:
жүргізеді:
1. Ішкі бақылау жүйесі туралы саясатқа
(Қордың Директорлар кеңесінің
2016
жылғы 20 қыркүйектегі №73 шешімімен
88%
бекітілген) COSO
(Тредвей комиссиясы
БОЛДЫ
демеушілік ұйымының комитеті) үлгісіне
сәйкес ішкі бақылау жүесінің тиімділігін
БАҚЫЛАУ
ТӘУЕКЕЛДЕРДІ
арттыруға бағытталған процедуралармен
ОРТАСЫ
БАҒАЛАУ
1) аудит қызметінің Қордың барлық
қоса өзгерістер/қосымшалар енгізіледі;
құрылымдық бөлімшелерінің қы-
2. Ішкі бақылау жүйесіне қатысушы-
зметіне байланысты ұсынымдар-
лар, олардың өкілеттілігі, сондай-ақ
дың орындалу мониторингі;
міндеттері белгіленген ішкі бақыла-
2) Сыртқы аудит жүргізу нәти-
удың үш қорғаныс желісінің нақты
жесінде берілген ұсынымдар-
сипаттамасымен қоса «ішкі бақылау
дың орындалу мониторингі;
жүйесін ұйымдастыру» ұғымына ба-
COSO
3) Қордың Жалғыз және Қор
сымдық берілген;
директорларына тәуелсіз ак-
МОНИТОРИНГ
БАҚЫЛАУ
3. Ішінде бақылау ортасы, тәуекел-
ПРОЦЕДУРАЛАРЫ
ционері - «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ
дерді бағалау, бақылау процедура-
ұсынымдарының орындалу мо-
лары, ақпараттық қамтамасыздан-
ниторингі.
дыру жүйесі мен ақпарат алмасу, ішкі
бақылау жүйесінің тиімділігінің мони-
2018 жылы «Делойт» ЖШС Қор-
АҚПАРАТ ЖӘНЕ
торингімен бағалануы бар ішкі бақылау
дағы тәуелсіз ішкі бақылау жүйесін
КОММУНИКАЦИЯЛАР
жүйесінің (COSO үлгісіне сәйкес) өзара
бағалауды жүзеге асырды. Ішкі бақылау
байланысты бес құрамдас бөлігі нақты
жүйесін тәуелсіз бағалаудың қорытынды
сипатталған.
ұпайы 88% болды.
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕП 2018